ibadet nedir

5.sınıf 3.ünite
DERS NOTLARI:
1-ibadet nedir
İbadet, Yüce Allah'ın buyruklarını yerine getirmek ve ona karşı olan kulluk görevlerini yapmak demektir.
İbadet denilince akla namaz kılmak, oruç tutmak zekat vermek, hacca gitmek gelir. Gerçekten de bunlar, bir Müslüman’ın yapması gereken temel ibadetlerdir. Ancak ibadetler, yalnızca bunlardan ibaret değildir.
İslam dininde ibadetin kapsamı çok geniştir. Dinimize göre iyi, güzel ve insanların yararına olan, yapıldığı zaman Allah'ın hoşnut olacağı her iş, her davranış ibadet sayılır. Örneğin; Sevgili Peygamberimize, Cebrail'in Allah'tan getirdiği ilk emir "Oku!..."dur. Bu nedenle okumak ve iyi bir meslek sahibi olup insanlara faydalı işler yapmak da bir ibadet sayılır. Çünkü, okumak Allah'ın bir emridir.
Bu anlamda çalışmak, helal rızk kazanmak, dürüst ve yardımsever olmak, ana ve babaya saygı göstermek, yoksul ve kimsesizlere yardım etmek de ibadettir.
2. ibadetlerle ilgili Kavramları Öğreniyoruz (Farz, Vacip, Sünnet)
İslam dininde öngörülen emir ve yasakları yerine getirmekle yükümlü olan kimselerin davranışlarını değerlendiren bazı kavramlar vardır. Farz, vacip ve sünnet bu kavramlar arasında yer alır.
Farz: Müslümanlıkta bir özür olmadıkça yapılması zorunlu olan, yapılmaması günah sayılan iş ve davranışlardır. Beş vakit namaz, oruç, hac, zekat, ana babaya saygı, yoksullara yardım etmek, ilim öğrenmek, doğru sözlü olmak, İslam’ın emrettiği farz davranışlardandır.
Vacip: Allah'ın yapmamızı istediği birtakım işlere verilen isimdir. Bayram namazı kılmak, vitir namazı kılmak, kurban kesmek, Fıtır sadakası (fitre) vermek gibi.
Sünnet: Peygamberimizin, farz ve vacipler dışında ibadet amacıyla yaptığı işler, davranışlar ve söylediği sözlerdir. Sabah, öğle, ikindi ve yatsı namazlarının sünnetleri ile teravi namazı, ezan, kamet gibi hususlar Peygamberimizin sünnetlerindendir .
3. Niçin ibadet Ediyoruz?
Yüce Allah, insanı diğer canlılardan ayrı özelliklere sahip olarak yaratmıştır. Onu, bütün yarattıklarından üstün tutmuştur. Mutlu olması için ona hava, su, sağlık ve benzeri nimetler vermiş, çeşitli güzellikler armağan etmiştir. insanın kendisini yoktan var eden ve nimetleriyle besleyen Yüce Allah'a karşı sevgi, saygı, bağlılık ve teşekkürlerini sunması en doğal görevidir. işte bu görev, Allah'a ibadet edilerek yerine getirilir.
insanlar, aralarında en küçük bir iyiliği bile teşekkürle karşılarlar. Kuşkusuz, Yüce Allah'ın, biz kullarına verdiği sonsuz nimetler ve iyilikler karşısında da teşekkür edilmesi gerekir. Ancak, Allah'a karşı teşekkür görevimizi, sadece sözlerle yerine getiremeyiz. Bu görev, ona ibadet etmekle yerine getirilir. Z?ten Yüce Allah Kuranıkerim’de; ''...Allah'a kulluk edin...'', ''...siz beni (ibadetle) anın ki, ben de sizi anayım. Bana şükredin; sakın bana nankörlük etmeyin!'' buyurmuş ve kendisine ibadet etmemizi, şükretmemizi istemiştir. Bize düşen de ona ibadet ederek kulluk görevimizi yerine getirmektir. Bu, bizi Allah'ın sevgisine eriştirir.
4. Her Zaman ve Her Yerde ibadet Edebiliriz
Her konuda bize büyük kolaylıklar sağlayan dinimiz, ibadet yeri konusunda da kolaylık sağlıyor. Buna göre, temiz olmak şartıyla yeryüzünde her yer ibadet alanı sayılır. Yani temizliğini sağlamak şartıyla her yerde ibadetimizi gönül huzuru içinde yapabiliriz. Buna göre;
• Camide ibadet edebiliriz.
• Evimizde ibadet edebiliriz.
• Misafir olduğumuz evlerde ibadet edebiliriz.
• Kırda, bağda, bahçede ibadet edebiliriz. Böyle durumlarda temiz bir örtü üzerinde ibadet edebileceğimiz gibi temiz toprak üzerinde de ibadet edebiliriz.
İbadet deyince sadece namaz akla gelmez. Allah'ı anmak da bir ibadettir. Dua da bir ibadettir. Bu nedenle temiz olan her yerde Allah'ı anarız, ona dua ederiz.
5. Camiyi Tanıyalım
Her dinin kendine özgü ibadet yerleri vardır. ibadet yapılan yerlere mabet denir. Müslümanların mabetleri de camilerdir. Camilerde Müslümanlar topluca namaz kılarlar.
Peygamberimiz, topluca (cemaatle) namaz kılmanın daha çok sevap kazandıracağını bildirmiştir. Camide namaz kıldıran din görevlisine imam, arkasından ona uyarak namaz kılanlara da cemaat denir.
Yüce Allah, Kuranıkerim’de camileri, sadece Allah'a ve ahiret gününe inanan, namaz kılıp zekat veren ve ancak Allah'tan korkanların yapacaklarını bildirmiştir. ilk camiyi de Sevgili Peygamberimiz Kuba ve Medine'de yapmıştır. Ondan sonra Müslümanlar, Sevgili Peygamberimizi örnek alarak yaşadıkları her yerde cami yapmışlardır. Şehirleri, kasabaları, köyleri, cami ve minareleri ile güzelleştirmişlerdir.
Camilerde yalnızca namaz kılınmaz. Cuma ve bayram günleri, dini konularda Müslümanlar aydınlatılır. Bu amaçla vaizler, dini sohbet yaparlar. imamlar, hutbe okurlar.
Şimdi camileri daha yakından tanıyalım:
1. Mihrap: imamın cemaate, yani camiye namaz kılmaya gelen Müslümanlara namaz kıldırmak için durduğu yerdir. Caminin ön kısmında bulunur ve kıbleyi gösterir. Mihrabın bulunduğu yer duvar oyularak yapılır.
2. Minber: Mihrabın sağında, merdivenle çıkılan yüksekçe yerdir. Cuma günü ve bayramlarda din görevlileri buraya çıkarak cemaate hutbe okur. Hutbede imam tarafından Müslümanlara dini konularda bilgiler verilir.
3. Kürsü: Genellikle mihrabın solunda yer alır. Yerden yüksek ve oturulabilecek şekilde yapılır. Çoğunlukla cuma ve bayram günleri vaizler buraya çıkarak cemaate dini konularda öğütler verirler.
4. Mahfil: Müezzinler için ayrılmış özel yerlerdir. Daha çok büyük camilerde bulunur.
5. Son cemaat yeri: Camilerin arka duvarlarına bitişik, üstü kapalı, önü ve yanları açık kısımlar.
6. Minare: Camilerde ezan okunan yerdir. Minareler, camilerden daha yüksektir. Minarelere içten merdivenle çıkılarak şerefe denilen ve ezan okunan yere ulaşılır. Şerefelerin çıkış kapısı kıbleyi gösterir.
7. Şadırvan: Cami bahçelerinde yapılan ve Müslümanların abdest almalarına yarayan yapılardır. Eski devirlerde bu şadırvanlar aynı zamanda mahalle ve köy halkının su ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerdi.
6. Başlıca İbadetlerimiz
Kelime-i şahadet getirip Müslüman olan herkesin sorumlu olduğu dört tane temel ibadet vardır. Bunlar; namaz, oruç, hac, zekattır. Şimdi bu ibadetler hakkında kısa bilgiler edinelim.
6.1. Namaz
Namaz, dinimizde en önemli ibadettir.
Namazı, Peygamberimiz dini ayakta tut~bir direğe benzetmiştir. Onun için Müslümanlar, ibadetler arasında namaza özel bir önem verirler.
Beş vakit namaz, Sevgili Peygamberimizin henüz Mekke'de iken Miraç'a çıktığı gece emredilmiştir. Yüce Allah, Kuranıkerim’de namazla ilgili olarak şöyle buyurmaktadır: ''...namaz müminler üzerine vakitleri belli bir farzdır.'', ''Namazı tam kılın...'' Peygamberimiz de Yüce Allah'ın en sevdiği ibadetin vaktinde kılınan namaz olduğunu bildirmiştir .
Namaz kılmak, akıllı ve sorumluluk çağına gelmiş olan her Müslüman’a Allah'ın farzıdır. Namaz, Yüce Allah'a gösterilecek saygının en güzel ifadesidir. Namaz kılmakla Allah'ın bize verdiği sayısız nimetlere karşı teşekkür etmiş oluruz.
Yüce Allah, Kuranıkerim’de, namazın bizi her türlü kötülükten alıkoyacağını bildiriyor.
6.2. Oruç
Oruç, tan yerinin ağarmasından Güneş'in batışına kadar yemeden, içmeden ve benzeri birtakım bedeni isteklerden uzak durmak demektir.
Oruç, sadece Hz. Muhammed'in gönderildiği topluluklara değil, onlardan önce gönderilmiş olan peygamberler dönemindeki halklara da emredilmiştir. Orucun farz olduğunu bildiren ayet, anlam olarak şöyledir: ''Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz.''
Peygamberimizin bildirdiğine göre Yüce Allah, ramazanda oruç tutanı mükafatlandıracak ve günahlarını bağışlayacaktır. Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurmaktadır:
''Bir kişi, ramazanın faziletine inanarak ve mükafatını umarak oruç tutarsa geçmiş günahları bağışlanır.''
imsaktan önce yenilen yemeğe sahur yemeği, orucun başladığı ana imsak, akşam ezanı okununca orucu açmaya da iftar denir.
6.3. Hac
Hac, dinen zengin olan Müslümanların yapmakla yükümlü oldukları bir ibadettir. Hac, usulüne uygun bir şekilde ihrama girmek, zamanında Arafat'ta vakfe yapmak (durmak) ve Kabe'yi tavaf etmektir.
Hac ibadetinin yapılmasını Yüce Allah bize Kuranıkerim’de emretmiştir.
Hac, hem mal (para) hem de bedenle yapılan bir ibadettir. Hac ibadeti ile Yüce Allah'a verdiği nimetler için şükrederiz. Ayrıca ona karşı kulluk görevini de yerine getirmiş oluruz.
Sevgili Peygamberimiz haccın önemini belirtmek için şöyle buyurmuştur: ''Kim Allah için hacceder de, (bir daha) günah işlemezse anasından yeni doğmuş gibi tertemiz olarak döner.''
6.4. Zekat
Zekat, sözlükte temizlenmek, artmak anlamına gelir. Zekat, İslam dininin belirlediği ölçüye göre zengin sayılan Müslümanların yerine getirmek zorunda oldukları bir ibadettir. Dini ölçülere göre zengin sayılanlar, her yıl mallarının veya paralarının kırkta birini (yüzde iki buçuğunu) yoksullara vererek zekat ibadetini yapmış olurlar.
Yüce Allah, Kuranıkerim’de şöyle buyurur: ''Namazı kılın, zekatı verin, önceden kendiniz için yaptığınız her iyiliği Allah'ın katında bulacaksınız. Şüphesiz Allah, yapmakta olduklarınızı noksansız görür.'' Zekat konusunda başka ayetler de vardır.
Sevgili Peygamberimiz de zekatın önemini belirtmiş ve Müslümanlara zekat vermelerini öğütlemiştir. İnancımıza göre zekat olarak verilecek mal veya para, fakirlerin hakkıdır. Bu sebeple zengin Müslümanlar, zekatlarını severek ve karşılığında bir şey beklemeden fakirlere vermelidirler.
Zekat, yoksulları sevindirir. Geçim sıkıntısı çeken ailelerin yüzünü güldürür. Zekatı , veren de bu durumdan dolayı mutlu olur
7. Her Güzel iş (Amel-i Salih) İbadettir
Yüce Allah, güzel ve yararlı olan şeyleri emretmiş, zararlı şeyleri ise yasaklamıştır. Bir Müslüman, yararlı olan işi yapmak ve zararlı olan şeyden kaçınmakla iyi bir davranış göstermiş olur. Dinimizde buna amel-i Salih denir. Dinimize göre güzel ve yararlı olan davranışlar, amel-i Salih kapsamına girer. Amel-i salih denilen güzel işler de bir ibadettir. Allah, inanıp yararlı iş yapanların güzel mükafatlara erişeceğini müjdeler. Dinimize göre yararlı işler nelerdir? Namaz, oruç, zekat, hac gibi ibadetlerin yanında ahlaklı olmak, dürüst olmak, annemize, babamıza saygı göstermek, yoksullara yardım etmek ve akrabalara ziyaretlerde bulunmak yararlı işlerdir. Ayrıca hastalara Allah'tan şifa dilemek, bize iyilik edenlere teşekkür etmek, otobüslerde yaşlılara, çocuklu bayanlara, hastalara yer vermek, öğretmenlerimizin öğütlerini dinlemek, arkadaşlarımızla iyi ilişkiler kurmak da güzel ve yararlı davranışlardır. insanlar takılıp düşmesinler, herhangi bir zarar görmesinler diye yoldaki engelleri kaldırmak bile güzel bir iştir. Yani ameli salihtir ve bunları yapanlara ibadet sevabı kazandırır . Yararlı iş yapan ameli Salih sahipleri, dünyada mutlu olacakları gibi ahirette de cennete gireceklerdir. Yüce Allah buyuruyor ki: ''iman edip iyi işler yapan, namaz kılan ve zekat verenler varya, onların mükafatları Rab’leri katındadır. Onlara korku yoktur, onlar üzüntü de çekmezler.'' Çünkü böyle insanlar üzülecekleri işler yapmazlar. Hep iyi ve güzel söz söylerler, iyi ve güzel işler yaparlar ve bu davranışlarıyla Allah'ın hoşnutluğunu kazanırlar.
8. Dürüst Çalışmak da İbadettir
Dinimizin çok önem verdiği konulardan biri de çalışmaktır. İslam’a göre, çalışmak bir ibadettir. Her Müslüman, ahiret için olduğu kadar dünya için de çalışmalıdır. İslam dini bize hem çalışmayı hem ibadet etmeyi emretmektedir. ibadet etmekle ahiret hayatına hazırlanmış, çalışmakla da rızkımızı kazanmış oluruz. Peygamberimiz, ''Hiç kimse el emeği ile kazandığından daha hayırlı bir lokma yememiştir.'' buyurmuştur. 0, hayatı boyunca çalışarak geçimini sağlamıştır. Bu konuda Müslümanlara örnek olmuştur. Dinimize göre; meslek sahibi olmak ve çalışarak ailesinin geçimini sağlamak ibadet gibi insana sevap kazandırır. Bu nedenle Müslümanların ibadet ediyormuş gibi çalışmaları gerekir. Dinimiz meşru olan, yani helal ve uygun görülen her işi ve o işten elde edilen kazancı kutsal sayar. Bize düşen görev, işlerimizde dürüst olmaktır. Dürüst çalışarak helal kazanç elde etmektir. Bu düşünce ile dürüst çalışarak hem Allah'ın hoşnutluğunu kazanır hem de ibadet sevabı elde ederiz. Ayrıca insanlar arasında da sevilir ve sayılırız.
9. İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir
Bir Müslüman yaptığı ibadetler sayesinde tutum ve davranışlarını güzelleştirir. Çünkü ibadetler insanları birçok konuda daha titiz ve dikkatli olmaya yöneltir. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
*Namaz kılan bir Müslüman temiz olur. Çünkü namaz kılmak için abdest alır. Dişlerini fırçalar. Elbisesini temiz tutar. Bu şekilde o insanda temizlik alışkanlığı gelişir.
* .Namaz, çevremizi temiz tutma alışkanlığı kazandırır. Çünkü namaz, temiz olmayan yerde kılınmaz. Onun için namaz kılan insan evinde, iş yerinde, tarlasında, bahçesinde, piknikte, oturduğu, çalıştığı her yerin temiz olmasına özen gösterir.
*.ibadet eden insan hep Allah'ı düşünür, onun her şeyi görüp gözettiğini bilir. Bu düşünce ile kötülüklerden kaçınır. Hiçbir kişi hakkında kötülük düşünmez. Böylece ibadetler davranışlarımızı güzelleştirmiş olur. Yüce Allah, Kur’an-ı kerimde ibadetler içinde özellikle namazın bizi her türlü kötülükten alıkoyacağını bildiriyor.
* İbadet eden kişi yalan söylemez. Kötü ve yanlış iş yapmamaya çalışır. Bundan dolayı, çevresinde güvenilen ve beğenilen bir insan olarak tanınır.
* İbadet, ahlakımızı güzelleştirir. Çünkü, Allah rızası için ibadet etmek,zihnimizi ve ruhumuzu kötülüklerden arındırır.Kişiliğimizi geliştirir. İnsanlarla ilişkilerimizde güler yüzlü ve sevecen yapar.
10. Rabbena Dualarını Ezberleyelim ve Anlamlarını Öğrenelim.
Allahümme rabbene Atina fiddünya haseneten ve fil ahireti haseneten ve kına azabennar.
Rabbenağfirli veli valideye velil müminine yevme yekumül hisab. Birahmetike ya erhamerrahimin.
Ey Allah’ım Rabbimiz! Bize dünyada ve ahirette iyilik ver ve bizi cehennem azabından koru.
Ey Allah’ım Rabbimiz! Beni annemi babamı ve bütün müminleri hesaba çekileceğimiz kıyamet gününde bağışla. Ey merhametli olanların en merhametlisi.